Đối tượng ít được quan tâm

Kết quả nghiên cứu được tiến hành dựa trên những dữ liệu từ cuộc điều tra việc làm quốc gia năm 2007 và 2009 và dữ liệu từ một điều tra chuyên biệt trong khu vực phi chính chức ở Hà Nội và TPHCM. Theo kết quả nghiên cứu, việc làm phi chính thức đóng góp 80% trong tổng số việc làm của VN. Tuy nhiên, việc làm trong khu vực này khá bấp bênh, thể hiện như quy mô sản xuất nhỏ lẻ, sản xuất lưu động hoặc tại gia đình (do thiếu địa điểm)...

Việc làm trong khu vực kinh tế phi chính thức đóng góp nhiều vào nền kinh tế.

Họ gồm những LĐ làm việc trong các DN phi chính thức (quy mô sản xuất nhỏ hoặc không phù hợp với quy định pháp luật); trong các DN chính thức nhưng công việc không được sự bảo vệ của xã hội, Luật LĐ; người làm việc trong hộ gia đình và LĐ ăn lương trong nhiều khu vực, kể cả khu vực nhà nước, nhưng công việc không ổn định. Rất nhiều LĐ làm việc trong khu vực này không được ký hợp đồng LĐ. Nghiên cứu của hai nhà kinh tế học người Pháp về việc làm phi chính thức tại VN cho thấy, đối tượng này ít được quan tâm, kể cả chính quyền. Không những thế, lực lượng LĐ này còn bị quấy nhiễu, làm khó. 

Tiến sĩ Lê Đăng Doanh - chuyên gia kinh tế cao cấp - nêu thực trạng: “Chúng ta thường thấy những người bán hàng rong tất tưởi, ngược xuôi kiếm sống, nhưng luôn phải cảnh giác kẻo bị tịch thu hàng hóa. Sao những người đi bắt bớ không hỏi xem công việc của họ ra sao và có những sự trợ giúp, thay vì làm những việc như vậy?”. Những NLĐ làm việc trong khu vực phi chính thức thường quay vòng, luẩn quẩn trong đói nghèo. Hạn chế về năng lực, kiến thức và vật chất khiến cơ hội hòa nhập xã hội để phát triển không có nhiều.

Đóng góp nhiều

Dù chịu nhiều tác động, thiệt thòi nhưng kinh tế phi chính thức đã lấp được khoảng trống về vviệc làm và thu nhập khi các DN tổ chức sắp xếp lại nhân sự. Tiến sĩ Francios Raubuad nhận định: Chính khu vực kinh tế phi chính thức đã “gánh đỡ” nhiều cho nền kinh tế của VN trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế vừa qua, và nhân tố chủ yếu chính là lực lượng LĐ phi chính thức. Kết quả nghiên cứu của Bộ LĐTBXH công bố đầu năm 2011 cũng cho thấy, khu vực kinh tế phi chính thức đóng góp 20% GDP của cả nước.

Kết quả phân tích cũng cho thấy tính linh hoạt của thị trường LĐ VN trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế đã giúp giảm tác động, tỉ lệ thất nghiệp duy trì mức thấp. Nhìn tổng thể, thậm chí còn thấy những cải thiện về điều kiện LĐ, với thu nhập tăng đáng kể. Tiến sĩ kinh tế Lê Đăng Doanh cho hay: “Nếu khu vực kinh tế phi chính thức được đầu tư nhiều hơn, việc làm được quan tâm hơn thì sẽ còn phát triển tốt hơn”. Với những đóng góp của LĐ phi chính thức đối với xã hội và nền kinh tế hiện nay, việc thừa nhận vị trí, vai trò xã hội và tạo điều kiện cho họ thụ hưởng các dịch vụ công ích là điều không thể phủ nhận.

Đàm Anh